Zmiany wejdą już od 1 stycznia 2026 r. i sprawią, iż zasady będą prostsze i bardziej logiczne.
„Zmiany te, wynikające z potrzeby dostosowania pisowni do uzusu językowego oraz badań współczesnych tekstów, mają na celu uproszczenie i ujednolicenie reguł ortograficznych” – czytamy na stronie Rady Języka Polskiego.
Nie chodzi o rewolucję, choć może się tak wydawać, skoro ostatnia reforma została przeprowadzona w Polsce w… 1936 r.
Zmiany „porządkują zasady, eliminują wyjątki i ułatwiają naukę”
Od 1 stycznia napiszemy, iż mieszkaniec Łodzi to Łodzianin, a nie – jak dziś – łodzianin. To jedna z kluczowych zmian. Nazwy mieszkańców miast, dzielnic, osiedli oraz wsi pisane będą wielką literą.
Pisownia wielką literą obowiązywać będzie również w przypadku pojedynczych produktów firm, a nie tylko nazw firm, marek i modeli. Dziś pod domem parkuje czerwony ford, ale od 1 stycznia poprawny zapis to: „pod domem parkuje czerwony Ford”.
Jest jednak haczyk. Jak pisze Rada Języka Polskiego, jeżeli nazwa marki stała się wyrazem pospolitym, zapiszemy ją małą literą. Oznacza to, iż dalej będziemy nosić adidasy, a nie Adidasy, zaś kupować będziemy pampersy, a nie Pampersy.
Od 1 stycznia 2026 roku wszystkie człony nazw, z wyjątkiem przyimków i spójników, zapiszemy wielką literą. RJP wymieniła następujące przykłady: Kawiarnia Literacka, Hotel Pod Różą czy Teatr Rampa. jeżeli jednak nie mamy pewności, czy słowa „hotel”, „bar”, „apteka” czy „zajazd” nie są częścią adekwatnej nazwy, dalej można pisać je małą literą: „apteka Pod Orłem”, „bar Flisak”, „zajazd U Kmicica”.
Od początku nowego roku zaczną obowiązywać nowe zasady pisowni nazw ulic, placów i innych obiektów przestrzeni publicznej. Zapiszemy: Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Cmentarz Rakowicki. Wyjątkiem będą ulice. Czyli Aleja Róż, ale ulica Józefa Piłsudskiego.
Zmiana dotknie też nazwy komet. Do tej pory obowiązywał zapis kometa Halleya czy kometa Enckego. Od 2026 r. będzie to już Kometa Halleya.
Za to małą literą zapiszemy przymiotniki tworzone od nazw osobowych (dramat szekspirowski czy koncert chopinowski).
Rada zwróciła uwagę, iż pisownia liczebnika „pół” z innymi wyrazami sprawia użytkownikom języka kłopoty. Mamy np. półbuty albo półlitrowe opakowanie, ale coś przekazywane jest już pół żartem, pół serio. Od 2026 r. będziemy mówić półżartem, półserio, a opisując ojca, który przyjął dziwną pozycję, zapiszemy, iż półleżał, półsiedział.
Nowe zasady wprowadza jednolitą pisownię: nie z przymiotnikami i przysłówkami utworzonymi od przymiotników w stopniu wyższym i najwyższym zawsze zapiszemy łącznie. Dlaczego do tej pory pisaliśmy niedrogo, ale już nie drożej? „Trudno znaleźć wytłumaczenie” – przyznaje sama Rada. Od nowego roku w praktyce będzie więc: niemiły, nienajlepszy, nienajszybszy.
Podobne uproszczenie dotknie cząstki niby i quasi. Cząstki niby- i quasi- zawsze zapiszemy łącznie, a z łącznikiem zapiszemy tylko wyrazy zaczynające się wielką literą (niby-Polak, quasi-Irlandia). Osobno wyraz niby trzeba będzie pisać tylko w porównaniach („Przyglądał się w wodzie niby w lustrze”).
W przypadku cząstek super-, ekstra-, eko-, wege-, mini-, maksi-, midi-, mega-, makro-, turbo- nowe zasady wprowadzą możliwość wyboru pisowni łącznej albo rozdzielnej. Superatrakcyjny czy super atrakcyjny? Obie formy będą poprawne.
Każda ze zmian ułatwi nam życie – przekonywał prof. Jan Miodek
– Żałuję tylko, iż przy okazji obrad nie upomniałem się o pisownię wyrazów typu „szyja”, „knieja”, „żmija” i nazwisk takich jak Mateja, Kreja, Nicieja. Warto ją ujednolicić, bo generuje problemy. Piszemy „nie ma racji, pensji, lekcji”, ale „nie ma szyi, Mai”. Szkoda, iż nie zabiegałem o zmianę, ale być może zajmą się tym moi młodsi koledzy – mówił językoznawca w rozmowie z wroclaw.pl.
