Ranking procesorów na 2022 rok. Najlepsze CPU od Intela i AMD

Co to jest procesor? Jaki procesor do komputera – AMD czy Intel?

Procesor (CPU, z ang. Central Processing Unit) to stosunkowo niewielki układ scalony, który jest centralną jednostką obliczeniową. Pobiera informacje (instrukcje) z pamięci operacyjnej, interpretuje je i odpowiada za wykonywanie poleceń, sprawując kontrolę nad innymi komponentami komputera. Jednostka ta więc nie tylko przetwarza dane, ale też przekazuje (w formie rozkazów) innym podzespołom, co mają robić, nadzorując ich pracę. W związku z tym ma niebagatelny wpływ na wydajność i ogólne działanie całego komputera.

To właśnie dzięki procesorowi możesz odtworzyć film, puścić muzykę, wykonać rozmaite obliczenia w programach, ruszyć kursorem w określonym kierunku lub wklepywać dzięki klawiatury litery na wirtualnym papierze, które zamieniasz w słowa, a słowa w zdania. CPU mówi także karcie graficznej, co wyrenderować (np. by pokazała w danej scenie wybuchające beczki). Realizacja tych działań na komputerze nie byłaby możliwa bez udziału procesora. Przeczytaj więcej o tym, jak działa CPU.

W grach procesor odgrywa często nie mniej kluczową rolę niż karta graficzna, szczególnie w tytułach polegających bardziej na jego mocy (np. strategie z cyklu Total War, w których toczysz wielkie bitwy) oraz w niższych rozdzielczościach i ustawieniach graficznych. Ma on istotny wpływ na liczbę klatek na sekundę (fps), bo jest czynnikiem, który hamuje bądź rozpędza GPU. Pamiętaj, by dobierać te komponenty optymalnie i nie doprowadzić do zjawiska bottlenecku, czyli tzw. wąskiego gardła, w którym jeden podzespół ogranicza drugi (o nim najczęściej mówi się właśnie w kontekście CPU-GPU).

Ponadto odpowiada za np. animacje i zachowanie postaci (NPC-ów), a więc ich ruch i inteligencję, czy fizykę (np. obiektów oraz system kolizji i destrukcji otoczenia), a także to od niego są mocno zależne różnego rodzaju symulacje (włosów, ubrań) czy zasięg rysowania elementów świata gry (m.in. budynków, trawy).

To, jak mocne jest CPU, zależy od wielu różnych czynników, które przybliżę w tej publikacji. Miej tylko na uwadze, iż w tym rankingu skupiam się wyłącznie na procesorach desktopowych, a więc przeznaczonych do komputerów stacjonarnych. Choć opis parametrów, które powinno brać się pod uwagę, przekłada się także na jednostki laptopowe czy choćby telefonowe, o których więcej przeczytasz w poniższych artykułach:

• Jaki procesor do laptopa? Na co zwrócić uwagę przy wyborze CPU?
• Jaki procesor w telefonie będzie najlepszy? Zestawienie procesorów mobilnych

Jaki procesor do komputera wybrać? Nie wiesz, a chcesz się tego dowiedzieć? Jakie parametry CPU są najważniejsze? Na który model najlepiej się zdecydować do gier, a na który do pracy biurowej lub profesjonalnej? Wybór między AMD i Intelem nie jest w zasadzie istotny – liczy się przede wszystkim stosunek wydajności i możliwości do ceny. Na co więc zwracać uwagę?

Czym sugerować się przy wyborze procesora (CPU)?

O wydajności procesora decyduje wiele różnych parametrów. Które z nich są najważniejsze i od czego w ogóle należy zacząć wybór optymalnego CPU? Przekonaj się.

Rodzaje i oznaczenia procesorów

Na rynku konsumenckich procesorów działają dwie firmy: Intel i AMD. Każda z nich ma swoje serie, które są jasno oznaczone, by użytkownik wiedział, z jaką półką wydajnościowo-cenową ma do czynienia, i czego może się po nich spodziewać. jeżeli nie wiesz, czy procesor Intel Core i9 jest szybszy od Intel Core i3 albo co kryje się za poszczególnymi modelami i dopiskami w nazwie, to nie mogłeś trafić lepiej.

Zapoznaj się z najważniejszymi seriami i oznaczeniami w procesorach Intela i AMD, a także dowiedz się, jak odróżniać od siebie modele.

Serie procesorów Intel

• Intel Core i9 – procesory dla najbardziej wymagających użytkowników, które oferują bezkompromisową wydajność w grach i zadaniach profesjonalnych. Modele z tej serii mają także największą dawkę rdzeni i wątków. Intel Core i9 są dostępne w konsumenckich jednostkach od serii 9. generacji Intel Core (Coffee Lake Refresh), a mianowicie od Core i9-9900K.
• Intel Core i7 – bardzo mocne CPU do szerokich zastosowań. Idealne połączenie rdzeni i wątków do gamingu oraz wymagających aplikacji do np. obróbki grafiki i wideo.
• Intel Core i5 – optymalne pod kątem wydajność-cena procesory, którym niestraszne gry i choćby (pół)profesjonalne programy. Sprawdzają się nieźle choćby w streamingu.
• Intel Core i3 – modele dla nieco mniej wymagających konsumentów. Mają zdecydowanie mniej rdzeni i wątków niż wyższe serie Intel Core, ale jednostki z najnowszych generacji wystarczają do nowoczesnych gier, a także możesz spróbować swoich sił w nieco bardziej wymagających aplikacjach.
• Intel Pentium/Celeron – najsłabsze jednostki z oferty Intela, przeznaczone do mało wymagającego grania (w starsze tytuły) oraz przede wszystkim pracy biurowej i komputera służącego jako centrum multimedialne.

Im wyższa cyfra, tym wyższa seria, a co za tym idzie – lepsza wydajność, więcej rdzeni i wątków, a także pamięci cache. W parze ze zmianami w specyfikacji idzie także cena.

Oznaczenia w procesorach Intela

Jak rozumieć nazwę modelu? Posłużę się przykładem Intel Core i5-13600K:

• Intel Core – marka, która zdradza, do jakich zastosowań jest polecany dany procesor. Intel Core to procesory uniwersalne do szerokich zastosowań, np. gier, renderingu, montażu wideo.
• i5 – rodzina/seria procesorów (w tym przypadku średnia półka).
• 13 – pierwsza cyfra lub pierwsze dwie cyfry oznaczają generację procesora (w tym przypadku trzynastą).
• 600 – numer procesora (SKU), który rozróżnia jego funkcjonalność. Zmienia się wraz z serią (im wyższy, tym lepiej).

A co z K? Nie bez znaczenia są także dopiski w nazwach procesorów, które określają dodatkową cechę CPU. Już wyjaśniam, co się za nimi kryje:

• K – oznacza odblokowany mnożnik, czyli możliwość pełnego podkręcania procesora.
• KS – specjalna, najlepsza wersja CPU z odblokowanym mnożnikiem i specjalnie wyselekcjonowanym rdzeniem, który jest w stanie działać z wyższym taktowaniem. Przykładami są: Intel Core i9-12900KS i Intel Core i9-13900KS.
• F – określa procesor bez zintegrowanego układu graficznego, co obniża nieco cenę CPU.
• KF – oznacza odblokowany mnożnik i brak iGPU.
• T – energooszczędny wariant procesora, dostępny jedynie w wersji OEM (do gotowych zestawów PC).
• G – oznacza procesor ze zintegrowanym układem graficznym. Czasem występuje po literze cyfra, która określa wydajność układu (im wyższa, tym lepiej). Tego typu CPU stosowane są nie tylko w urządzeniach przenośnych, ale także w gotowych zestawach komputerowych (najczęściej minikomputery).
• U – procesor ultraniskonapięciowy, stosowany w komputerach typu mini-PC.
• B – to skrót od Ball Grid Array (BGA) i CPU tego typu cechuje się specyficzną obudową (sferycznymi połączeniami, które znajdują się na spodzie układu). Zamiast np. pinów znajdują się tam kulki, dzięki których montuje się procesor w nettopach, czyli niewielkich komputerach.
• X – określa inną rodzinę procesorów. To modele przeznaczone do zastosowań profesjonalnych (segment HEDT, z ang. High-End Desktop). Ta seria nie jest już rozwijana przez Intela.

Serie procesorów AMD

• AMD Ryzen 9 – topowa seria procesorów, które polecane są w większym stopniu do zadań profesjonalnych (np. renderingu, montażu wideo) niż stricte do gier. Mają największą porcję rdzeni i wątków, a także dużą pojemność pamięci cache. Ryzeny 9 dostępne są od serii Ryzen 3000 (Zen 2).
• AMD Ryzen 7 – bardzo wydajne procesory do gamingu, które spiszą się także nieźle u twórców kreatywnych treści i streamingu. Ich konfiguracja rdzeni i wątków odpowiada PS5 i Xboksowi Series X/S, a więc jest to nie tylko dobry wybór na dziś, ale i na przyszłość.
• AMD Ryzen 5 – optymalne procesory do rozmaitych zadań: nie tylko gier, ale także półprofesjonalnych aplikacji. To już gwarancja wysokiej wydajności, która dobrze współgra choćby z nieco mocniejszymi GPU. Zwykle ta seria ma najlepszy stosunek możliwości do ceny.
• AMD Ryzen 3 – w ostatnich generacjach porzucona przez AMD seria przeznaczona do mniej wymagających zastosowań, ale nadająca się także do gier.
• AMD Threadripper (Pro) – procesory stworzone stricte do zastosowań profesjonalnych. Cechują się dużą liczbą rdzeni i wątków.

Sytuacja analogiczna do tej z procesorami Intela – im wyższa cyfra, tym lepsza specyfikacja i wydajność CPU, a co za tym idzie – ma to wpływ także na cenę.

Oznaczenia w procesorach AMD

Oznaczenia w procesorach AMD w dużej mierze pokrywają się z tymi u Intela, ale występują między nimi różnice. Tym razem wyjaśnię to na przykładzie AMD Ryzen 7 5700X:

• AMD Ryzen – marka, która jest odpowiednikiem Intel Core. Są to procesory przystosowane do różnych zadań: pracy w aplikacjach (pół)profesjonalnych czy gamingu.
• 7 – określa rodzinę/serię procesorów, a więc segment (w tym przypadku wyższą półkę).
• 5 – pierwsza cyfra oznacza generację procesora (im wyższa, tym nowsza), ale akurat w przypadku AMD nie idzie to po kolei przez rozgraniczenie CPU od APU (w tym przypadku jest to czwarta generacja, a piątą jest seria Ryzen 7000).
• 700 – numer procesora (SKU), który zmienia się wraz z serią (im wyższy, tym lepiej).

No i pozostaje odkryć jeszcze jedną tajemnicę: co oznacza X, a co skrywają inne dopiski w procesorach AMD? Sprawdź znaczenie liter (i ewentualnie cyfr) na końcu nazwy modelu:

• X – oznacza model wyżej taktowany, brak tego dopisku oznacza nieco niższe zegary (np. o 100-200 MHz).
• XT – jeszcze szybszy wariant procesora niż X (wyższe taktowanie). Jednak AMD zastosowało ten dopisek do tej pory jedynie w serii Ryzen 3000 XT.
• X3D – określa wyjątkową wersję procesora z dodatkową pojemnością pamięci cache L3, która przydaje się przede wszystkim w grach, i to nie we wszystkich. Na rynku na razie jest dostępny tylko jeden taki model: Ryzen 7 5800X3D, ale AMD planuje modele z 3D V-Cache w serii Ryzen 7000 na AM5. Dopisek odnosi się do stosu 3D z pamięcią podręczną.
• G – kryje się za tym APU (ang. Accelerated Processing Unit), czyli połączenie CPU i iGPU. Niech tylko nie zmyli Cię nazwa tego typu modeli, np. procesor Ryzen 5 5600G nie jest wydajnościowym odpowiednikiem Ryzena 5 5600(X).
• GE – oznacza APU w energooszczędnym wydaniu (niższe taktowania bazowe i mniejsze TDP), ale przeznaczone na rynek OEM, tj. do gotowych zestawów komputerowych.
• U – oznacza procesor ultraniskonapięciowy, stosowany w komputerach typu mini-PC.

Gniazdo (socket) i chipset płyty głównej

Gdy już wiesz, co kryje się za danym modelem procesora, zacznij od jego doboru pod płytę główną. Chodzi o to, by podzespoły te były ze sobą kompatybilne – jest to wymóg. Zwróć więc uwagę w specyfikacji na gniazdo procesora (socket) i chipset. Procesory mogą być zamontowane tylko w kompatybilnym gnieździe, ale mogą działać na różnych chipsetach (np. Intel Core i5-12600K współpracuje zarówno z płytami głównymi z serii Intel 600, jak i Intel 700). w tej chwili na rynku znajdziesz procesory pod następujące typy gniazd:

Intel

• LGA 1700 (Intel Core 12. i 13. generacji)
• LGA 1200 (Intel Core 10. i 11. generacji)
• LGA 1151 (Intel Core od 6. do 9. generacji)
• LGA 2066 (Intel Core X)

AMD

• AM5 (AMD Ryzen 7000 lub nowsze)
• AM4 (AMD Ryzen od serii 1000 do 5000)
• sWRX8 (AMD Ryzen Threadripper Pro)
• sTRX4 (AMD Ryzen Threadripper)

Warto wiedzieć, iż w przypadku procesorów AMD nie musisz tak często zmieniać płyty głównej (podstawki), bo „czerwoni” zdecydowanie dłużej wspierają swoje platformy (na starszych układach wymagana jest aktualizacja BIOS-u). W przypadku Intela zwykle kończy się to po dwóch generacjach i musisz przy modernizacji wykosztować się na płytę główną z nową podstawką (czasem z tym samym gniazdem, ale innym chipsetem).

Architektura i proces technologiczny

Architektura i proces technologiczny są ściśle powiązane z serią procesorów. Wiesz już, by zwracać uwagę na pierwszą lub dwie pierwsze cyfry w nazwie CPU (np. Ryzen 5600 lub Core i7-12700K), bo to one określają generację. Im są one wyższe, tym masz do czynienia z nowszą (lepszą) architekturą. A to przekłada się na szereg pozytywnych zmian, które wpływają nie tylko na specyfikację, ale i wydajność oraz funkcjonalność CPU. Zmiany mogą dotyczyć budowy, liczb rdzeni i wątków oraz obsługi technik i instrukcji.

Nie zawsze jednak zakup procesora o nowszej architekturze musi być opłacalny. Dzieje się to wtedy, gdy seria wymaga nowej podstawki i zwiększa koszty, które niekoniecznie uzasadniają wzrost wydajności (patrz np. seria Ryzen 7000 względem Ryzen 5000).

W parze z architekturą może, ale nie musi iść obniżenie procesu technologicznego. W wielu przypadkach dochodzi często „tylko” do jego optymalizacji, a większe zmiany w litografii następują zwykle po kilku latach. Jest to zależne od producenta i generacji – zwykle musi upłynąć parę lat, by dokonał się postęp i AMD lub Intel mogli sięgnąć po niższy wymiar technologiczny.

Proces technologiczny wyrażany w nanometrach (nm) i im jest on niższy, tym lepiej. Można dzięki jego obniżaniu zwiększyć gęstość położenia tranzystorów i lepiej upakować poszczególne elementy układu przy tej samej (lub choćby mniejszej) powierzchni, co korzystnie wpływa na przesył danych, pobór energii i ostatecznie wydajność.

Jednak niższa litografia nie musi oznaczać w rzeczywistości skromniejszego poboru energii CPU. Obniżenie czy zoptymalizowanie wymiaru technologicznego pozwala na wyciśnięcie jeszcze więcej z wydajności. A próba stworzenia szybszego układu może sprawić, iż pobór mocy będzie jeszcze wyższy niż w procesorach produkowanych w wyższym procesie! Dlatego nie traktuj tego czynnika jako wyznacznika poboru energii danej jednostki CPU ani nie porównuj litografii różnych producentów.

Poznaj historię oraz różnice w architekturach procesorów Intel Core:

• Historia procesorów Intel Core

Liczba rdzeni i wątków

Rdzeń to fizyczny element CPU, która zajmuje się wszelkimi operacjami obliczeniowymi. Liczba rdzeni (fizycznych) i wątków (rdzeni logicznych) przekłada się na możliwości danego procesora – ile procesów możesz zrzucić na jego barki i ile jest w stanie wykonać zadań. Upraszczając, CPU jednordzeniowe mogą zająć się jednocześnie jedną operacją, a szesnastordzeniowe – szesnastoma.

Czasy, w których miałeś do czynienia w procesorem z zaledwie jednym rdzeniem, minęły bezpowrotnie. Im ich więcej, tym lepiej, choć jest to zależne od architektury. Nowsze generacje CPU mogą szybsze od starszej, mimo mniejszej liczby rdzeni.

Ponadto (zwykle) większe znaczenie mają rdzenie fizyczne, a co za tym idzie – procesor, który ma więcej rdzeni, a mniej wątków będzie wydajniejszego od tego, który ma mniej rdzeni, ale więcej wątków. Pod warunkiem, iż rozbieżności między nimi nie są drastyczne. Jest to zależne od konkretnego programu lub gry, a także modeli, które porównujesz. Dobrym przykładem jest Intel Core i7-9700K (8R/8W), który jest generalnie szybszy w gamingu od Intel Core i7-8700K (6R/12W), ale w aplikacjach już nie jest to tak oczywiste.

Obecnie sensownym minimum do gier i bardziej wymagających aplikacji wydają się cztery rdzenie i osiem wątków, a optymalnie sześć lub osiem rdzeni i dwanaście lub szesnaście wątków. Ta druga konfiguracja odpowiada CPU w konsolach nowej generacji, więc może być ona bardziej przyszłościowa. Jest też dobrym rozwiązaniem, jeżeli poza samym graniem, zamierzasz używać komputera do (pół)profesjonalnych zastosowań czy streamingu. Wtedy dodatkowe rdzenie i wątki zdecydowanie się przydają.

Wielowątkowość, czyli Intel HT lub AMD SMT

Wiele dostępnych procesorów obsługuje wielowątkowość, określaną jako Intel Hyper-Threading (Intel HT) lub AMD Simultaneous Multithreading (AMD SMT). Obsługa tych technik pozwala na jednoczesne przetwarzanie więcej wątków (zadań) przez jeden rdzeń fizyczny. Wątki, które przygotowują dane dla rdzeni, są niejako ich wirtualnym odpowiednikiem. Im jest ich więcej, tym lepiej, ale ich liczba wiąże się z dawką rdzeni.

W przypadku procesora z HT lub SMT na każdy rdzeń fizyczny przypadają dwa rdzenie logiczne, które usprawniają pracę tego pierwszego. Nie musi on wtedy czekać na kolejne dane po ukończeniu zadania. Te otrzymuje od razu, bo zostały one przygotowane w tym samym czasie, gdy rdzeń zajmował się obliczeniami.

Techniki te mają wpływ na wydajność w rozmaitych aplikacjach i grach, choćby o 30%. Choć zdarza się, iż np. niektóre produkcje nie wykorzystują dobrze wielowątkowości i mogą działać lepiej bez HT/SMT (to wykażą jedynie testy). Wtedy najlepiej wyłączyć te opcje w BIOS-ie (UEFI).

Rdzenie P i rdzenie E w procesorach Intela

Warto mieć na uwadze, iż w procesorach Intela od serii 12. i 13. generacji stosowane są rdzenie różnego rodzaju. Te serie Intel Core cechują się hybrydową budową i składają się z dwóch typów rdzeni: Performance (wysoko wydajnościowe do najważniejszych obliczeń, np. do gier, w których wymagany jest mocny pojedynczy rdzeń) oraz Efficient (energooszczędne, zajmujące się procesami działającymi w tle; wspomagają główne rdzenie w obliczeniach wielowątkowych, odciążając je).

Nie są one równorzędne, a dodatkowo rdzenie E nie obsługują techniki Intel HT, a co za tym idzie – procesory z tych generacji mają mniej wątków, niż wydaje się to sugerować liczba rdzeni fizycznych. W przeliczaniu wątków podwajasz jedynie rdzenie P. O ich odpowiednie przydzielanie do zadań odpowiada funkcja Intel Thread Director.

Częstotliwość taktowania

Częstotliwość taktowania określa, ile poleceń (cykli) procesor jest w stanie wykonać w ciągu sekundy. Inaczej mówiąc to prędkość, z jaką dany rdzeń jest w stanie wykonywać obliczenia (operacje). Przykładowo procesor o taktowaniu 4 GHz jest w stanie wykonać do 4 miliardów poleceń (cykli) na sekundę.

Taktowanie wyrażana jest w tej chwili w gigahercach (GHz) lub megahercach (MHz). Im jest ona wyższa, tym procesor jest zwykle wydajniejszy, ale sprawa nie jest wcale tak banalna, jak się wydaje na pierwszy rzut oka, i wymagania szerszego omówienia.

Zegary boost

We współczesnych procesorach masz podawane różne wartości taktowań rdzeni. Przede wszystkim ogranicza się ono do bazowego oraz – w zależności od producenta – Turbo Boost (Max) lub Max Boost. Pierwsza oznacza podstawową częstotliwość (gwarantowaną), z jaką pracuje CPU przy przeciętnym obciążeniu (może się zmniejszyć przy niższym). Z kolei druga odnosi się do automatycznego przyspieszenia CPU pod wpływem dużego obciążenia. Dzięki temu procesor zwiększa prędkość wtedy, gdy tego potrzebuje (np. w mocno wymagających grach), co pozytywnie przekłada się na jego pobór mocy, temperatury i ostatecznie żywotność.

Ważniejszy od bazowego taktowania jest właśnie tryb boost, który ma większy wpływ na wydajność. Wartość ta może być jednak zależna od temperatur, więc przy topowych jednostkach warto pomyśleć o sensownym chłodzeniu, które pozwoli utrzymać procesorowi najwyższe możliwe przy ustalonym limicie taktowanie boost podczas maksymalnego obciążenia. Tacy producenci, jak Intel, mają autorskie technologie, które nieco się różnią, np.:

• Intel Turbo Boost 2.0 – zwiększona częstotliwość obejmuje wszystkie rdzenie procesora w optymalnych warunkach pracy (poniżej limitów mocy i natężenia prądu i w odpowiednich temperaturach).
• Intel Turbo Boost Max 3.0 – zwiększona częstotliwość obejmuje jeden lub dwa preferowane rdzenie w optymalnych warunkach pracy.
• Intel Thermal Velocity Boost (TVB) – dostępna w konsumenckich procesorach desktopowych od serii Intel Core 10. generacji. Jest to zarezerwowana dla Intel Core i9 technika, która odblokowuje dodatkową moc CPU i zwiększa taktowanie powyżej wartości turbo (o 100 MHz), gdy układ nie przekracza 70 stopni Celsjusza. Do aktywacji tej opcji potrzebne jest więc odpowiednie schłodzenie procesora i może dotyczyć tak jednego rdzenia, jak i wszystkich.

W związku z powyższym miej na uwadze, iż maksymalne taktowanie podawane w specyfikacji nie musi odnosić się do wszystkich rdzeni. Jednak dane udostępnione np. w kartach produktowych na stronie sklepów mogą tego nie zdradzać. Weryfikuj te informacje na stronie producenta, w bardziej rozbudowanych materiałach o specyfikacji lub w rozbudowanych testach CPU.

Warto też pamiętać o jeszcze jednej kwestii. Tak, generalnie im wyższe taktowanie, tym lepiej, ale równie dobrze może być powtarzalnym do bólu frazesem, który można porównać do ilości pamięci graficznej w GPU. Nie sugeruj się wyłącznie nim i pod żadnym pozorem nie porównuj taktowania procesorów z różnych generacji i o innej budowie (architekturze)!

Starszy procesor o wyższej częstotliwości pracy będzie wolniejszy od nowszego o niższych zegarach. Przykładowo Intel Core i5-750 jest o wiele szybszym CPU od ostatnich topowych Pentiumów 4, mimo skromniejszego taktowania.

Pamięć podręczna (cache)

Pamięć podręczna jest swojego rodzaju mikrodyskiem i jest niezwykle ważnym parametrem w procesorze. To dzięki niej CPU ma szybszy dostęp do najczęściej używanych danych, a im jest ona pojemniejsza, tym więcej może być ich przetrzymywanych. Wpływa więc to na przyspieszenie pracy CPU. Wyróżniamy pamięć cache kilku poziomów:

• Cache L1 – pamięć podręczna poziomu pierwszego. Cechuje się najwyższą prędkością, ale jest ona mało pojemna. W zależności od modelu liczona jest w kilobajtach (KB) albo megabajtach (MB) – im wyższa seria, tym jest jej więcej.
• Cache L2 – pamięć podręczna poziomu drugiego. Jest ona wyraźnie wolniejsza od L1, ale potrafi przechować więcej informacji. Procesor sięga po dane, których nie ma w pamięci poziomu pierwszego. Liczona jest ona w tej chwili w megabajtach (kilka, kilkanaście lub – w najmocniejszych modelach – choćby kilkadziesiąt MB).
• Cache L3 – pamięć podręczna poziomu trzeciego. Wyróżnia się najdłuższym czasem dostępu ze wszystkich trzech typów, ale też oferuje najwięcej przestrzeni. Ma ona niebagatelny wpływ na wydajność w (wybranych) grach. Jest także liczona w megabajtach (procesory konsumenckie mają zwykle kilkadziesiąt MB; tylko starsze i słabsze jednostki, w tym APU, mają po kilka, w porywie kilkanaście MB).
• Cache L4 – bardzo rzadko spotykany rodzaj pamięci podręcznej poziomu czwartego. Zastosowany był np. w procesorach Intel Broadwell. Cechuje się jeszcze większą pojemnością i wykorzystuje wbudowaną pamięć eDRAM. Działa wspomagająco dla cache L3 i pozwala na współdzielenie pamięci między procesorem a zintegrowanym układem graficznym. Poprawę można było odnotować, podobnie jak w przypadku cache L3, jedynie w wybranych zastosowaniach, np. niektórych grach.

We współczesnych procesorach stosuje się cache L1-L3. Jest ona stopniowo zwiększana w kolejnych generacjach CPU. W wyjątkowych modelach sięga się po nowocześniejsze rozwiązania typu 3D V-Cache, który przekłada się na użycie specjalnego stosu 3D z dodatkową porcją pamięci cache L3. Przykładem takiego procesora jest wspomniany już wcześniej Ryzen 7 5800X3D, który przynosi poprawę głównie w (wielu) grach.

Kontroler pamięci RAM

We współczesnych procesorach kontroler pamięci RAM jest wbudowany w procesor. Nie jest to najistotniejszy aspekt, ale warto sprawdzić, jakie standardy pamięci operacyjnej obsługują dane procesory, zwłaszcza gdy na rynku debiutuje nowa generacja.

Nie wspominam o tym przypadkowo, bo np. CPU z serii Intel Core 12. (Alder Lake) i 13. generacji (Raptor Lake) mają zintegrowany dwukanałowy kontroler. Oznacza to, iż obsługują zarówno DDR4, jak i DDR5, a to, z którymi pamięci je sparujesz, zależy od wyboru płyty głównej.

W przypadku AMD jest to łatwiejsze do różnienia, ponieważ procesory na AM4 obsługują wyłącznie DDR4, natomiast na AM5 – tylko DDR5. Tutaj nie rodzą się żadne wątpliwości.

Sprawdź też, jaka szybkość pamięci obsługują procesory. Nowsze generacje są w stanie współpracować z wydajniejszymi kościami.

TDP

Parametr ten określa ilość wydzielanego ciepła i zużycie energii. Wyrażany jest w watach (W). Im współczynnik jest wyższy, tym wyższy jest pobór mocy i wymagane jest lepsze chłodzenie.

Specyfikacja często jednak podają jedynie bazową wartość TDP (ang. Thermal Design Power), a ta jest wyższa, gdy procesor automatycznie zwiększa swoje taktowanie w wymagających zastosowaniach. Jednak coraz częściej w procesorach uwzględnia się także współczynnik podczas trybu turbo (przyspieszenia zegarów podczas najwyższego obciążenia). Dotyczy to głównie CPU Intela i jest oznaczane w specyfikacji pod maksymalną mocą turbo (MTP).

Odblokowany mnożnik, czyli jaki procesor do podkręcania (OC)?

Szukasz procesora, w którym możesz zmienić mnożnik i częstotliwości taktowań, by poprawić jego osiągi?

Jak wiesz już z opisu oznaczeń dla poszczególnych CPU, w jednostkach AMD nie musisz niczego się doszukiwać. Wszystkie procesory Ryzen mają odblokowany mnożnik, więc nie będziesz mieć żadnych ograniczeń w podkręcaniu (chyba iż trafisz na słabą, mało podatną na OC sztukę CPU, ale to najczęściej loteria). Wyjątek stanowi Ryzen 7 5800X3D. W przypadku Intela zainwestuj w modele z dopiskiem K. Pamiętaj tylko o tym, iż na OC musi pozwolić także płyta główna, więc dobierz procesor pod nią.

Podkręcanie wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności, choć jest ono coraz prostsze i bardziej zautomatyzowane w nowszych płytach głównych. Bez problemu w sieci znajdziesz poradniki, które pomogą Ci podkręcić układy AMD i Intela. Pamiętaj tylko o tym, by wyposażyć w odpowiednio dobre chłodzenie (w topowych jednostkach często niezbędne może być wodne), a wartości taktowań i napięć zwiększać małymi krokami. Następnie kontroluj temperatury CPU i stabilność komputera benchmarkami i/lub testami w wymagających grach.

Wiedz też, iż OC procesora nie musi być grą wartą świeczki. Coraz częściej przestaje to być po prostu opłacalne. Raz, iż CPU mają coraz mniejszą podatność na podkręcanie, a dwa: zwiększa ono znacząco pobór mocy i temperatury, a co za tym idzie – zwłaszcza w przypadku flagowych jednostek wymaga potężnego schłodzenia.

Zintegrowany układ graficzny (iGPU)

Jeśli zamierzasz kupować procesor do pracy biurowej albo po prostu chcesz mieć alternatywę w razie awarii dedykowanego GPU, upewnij się, czy CPU ma wbudowany zintegrowany układ graficzny (iGPU) i ewentualnie jaki to model i z iloma jednostkami obliczeniowymi (EU, CU – im ich więcej, tym lepiej). Im droższy procesor, tym zwykle wydajniejsza karta, choć w wysokiej i topowej półce może być dokładnie ten sam model. O możliwościach iGPU decyduje także taktowanie rdzenia oraz obsługiwane techniki i interfejsy.

W procesorach Intela od lat znajdziesz zintegrowane układy graficzne (np. serię Intel UHD Graphics opartą na architekturze Intel Iris Xe). Zgoła inaczej wygląda sytuacja w przypadku AMD. Ten producent do końca 2022 roku i serii Ryzen 5000 nie oferował integr w swoich modelach. Wyjątek stanowiły jedynie oznaczone dopiskiem G(E) układy APU, które są połączeniem CPU oraz iGPU (np. Ryzen 5 5600G). Dopiero od serii Ryzen 7000 możesz oczekiwać zintegrowanego układu graficznego (AMD RDNA 2).

Chłodzenie

Na koniec sprawdź, czy wybrany przez Ciebie procesor ma dołączone chłodzenie (jest to mało rozbudowany system, który nie jest przeznaczony do OC jednostki CPU i nie ma najlepszej kultury pracy). Jest to istotna informacja, bo inaczej musisz dokupić je, zwiększając tym samym budżet przeznaczony na zakup lub modernizację komputera. Producenci dołączają BOX-owy system chłodzenia jedynie do wybranych modeli (np. Intel Core bez dopisku K oraz Ryzeny 5 lub niższe).

Warto mieć tę informację na uwadze, by potem nie rozczarować się. W wyższych modelach jego brak nie powinien stanowić zbytnio problemu. Do wydajniejszych procesorów i tak bowiem rekomendowany jest zakup wydajniejszego chłodzenia, który może także poprawić kulturę pracy (niższe: temperatury i głośność).

Obsługa standardów, technik, instrukcji i zabezpieczeń

Można jeszcze upewnić się, jakie standardy (np. PCI-Express 4.0 czy 5.0), techniki (np. HT, Thermal Velocity Boost) czy instrukcje (np. SSE do przyspieszenia przetwarzania grafiki 3D oraz AVX-2 czy AVX-512 do skomplikowanych obliczeń typu symulacje naukowe czy analizy finansowe) i zabezpieczenia obsługuje dany procesor. Wiedz jednak, iż część z tych elementów ma znaczenie w bardziej profesjonalnych zastosowaniach i generalnie im nowsza generacja, tym wyższa funkcjonalność. Pomocne będą specyfikacje udostępniane na stronie producenta, które są bardziej rozbudowane.

Jaki procesor do jakiej rozdzielczości?

Nie tylko karta graficzna odgrywa dużą rolę w grach. O ile jej wartość rośnie wraz ze wzrostem rozdzielczości, o tyle procesora – maleje. CPU pierwsze skrzypce odgrywa w 1080p lub niżej oraz przy niższych ustawieniach graficznych. Powyżej tej rozdzielczości narzut na GPU jest coraz wyższy, a znaczenie procesor stopniowo niknie. To nie oznacza, iż CPU jest kompletnie bez znaczenia powyżej najpopularniejszego Full HD – co to, to nie. Dużo jednak zależy od karty graficznej (mocniejsza może wymagać lepszego procesora).

Generalnie sprowadziłbym to do wniosku: im mocniejsze GPU i im niższa rozdzielczość, tym potrzebujesz wydajniejszego procesora. CPU po prostu musi dorównać szybkości układowi graficznemu. Oba podzespoły są najważniejsze dla optymalnej pracy komputera, dlatego tak istotny jest ich sensowny dobór. Procesor ma też większe znaczenie, jeżeli masz wysokohercowy monitor. CPU wpływa drastycznie na liczbę klatek na sekundę, choć by uzyskać wyższy fps, musi iść w parze z mocą GPU.

Jak to się przekłada na praktykę? Użyję to na przykładzie jednego z najlepszych procesorów pod kątem wydajność-cena, tj. Intel Core i5-12400F. Ten może być dobrym wyborem do każdej z popularnych rozdzielczości: 1080p, 1440p i 2160p, ale to w której lepiej się spisze, zależy od modelu GPU, z którym go sparujesz. Nie będzie dobrym wyborem do RTX-a 4090 w 1080p, ale już w 4K da sobie radę z nadchodzącym RTX-em 4070 Ti.

Skutki złego połączenia CPU i GPU nie muszą być zaraz drastyczne. jeżeli grasz w WQHD i masz procesor ze średniej półki, a kartę graficzną z prawie topowej, to przez cały czas może być względnie dobre połączenie, ale po prostu osiągniesz trochę mniej klatek na sekundę, bo procesor może nie nadążyć za mocą karty graficznej. jeżeli grasz w bardzo wysokiej rozdzielczości warto jednak przeznaczyć większy budżet na GPU niż CPU, bo po prostu więcej zyskasz. Do 4K niekoniecznie potrzebujesz Intel Core i9 lub Ryzena 9, choćby do flagowych układów graficznych.

Poniżej znajdziesz bardzo uproszczone i uogólnione zalecenia – warto mieć tylko na uwadze, by nie parować procesorów z niskiej półki z najwydajniejszymi kartami (zwłaszcza poniżej 4K) i zwracać uwagę na generację CPU. Parowanie starego procesora, choćby z rodziny Intel Core i9, z flagowym GPU z najnowszej serii, nie jest dobrym pomysłem. Odchylenia są akceptowalne – po prostu – szczególnie w niższych rozdzielczościach – procesor będzie bardziej hamował kartę graficzną (zobaczysz mniej klatek na sekundę).

1080p

• Procesor Intel Core i3, Core i5 oraz AMD Ryzen 5 z kartą graficzną z niższej, średniej półki lub nieco wyższej półki (np. RTX 3050, 3060, RTX 3060 Ti, RTX 3070 czy Radeon RX 6500 XT, RX 6600 i RX 6700, RX 6700 XT).
• Procesor Intel Core i7, Core i9 oraz AMD Ryzen 7 lub Ryzen 9 z topową kartą graficzną (np. GeForce RTX 3080, RTX 4080, RTX 4090 czy Radeon RX 6800 XT, RX 6900 XT, RX 7900 XTX).

1440p

• Procesor Intel Core i5, Core i7 oraz AMD Ryzen 5 lub Ryzen 7 z kartą graficzną ze średniej lub wyższej półki (np. RTX 3070, RTX 3070 Ti, RTX 3080 lub RX 6800 XT, RX 7900 XT). Do flagowców (RTX 4090) można pomyśleć o Core i9 lub Ryzen 9 najnowszych generacji.

2160p

• Procesor Intel Core i5, Core i7 oraz AMD Ryzen 5 lub Ryzen 7 z (prawie) topową kartą graficzną (np. GeForce RTX 3080 Ti, RTX 3090 Ti, RTX 4090 i RTX 4080 lub Radeon RX 6900, 6950 XT, RX 7900 XT i RX 7900 XTX).

Jaki procesor do gier, a jaki do pracy (biurowej lub profesjonalnej)?

Do gier optymalną jednostką niezmiennie pozostaje 6-rdzeniowa i 12-wątkowa. Generalnie nie warto do nich inwestować w CPU powyżej 8 rdzeni i 16 wątków (16 rdzeni i 24 wątków w przypadku serii Intel Core 13. generacji), chyba iż chcesz je parować z najbardziej topowymi GPU pokroju GeForce’a RTX 4090 (szczególnie w rozdzielczościach poniżej 4K).

Dla graczy dobrym stosunkiem wydajności do ceny cieszą się procesory: Intel Core i5-10400F, Core i5-11400F, Core i5-12400F oraz Ryzen 5 5500, Ryzen 5 5600 i Ryzen 7 5800X3D. Ten ostatni jest jednym z najlepszych CPU do gier, ale miej na uwadze, iż nie każdy tytuł wykorzystuje dodatkową pamięć cache.

Do pracy biurowej w zupełności wystarczą (naj)tańsze jednostki pokroju Intel Core i3 (np. i3-10100F, i3-12100F), Pentium (np. G6400) i Celeron (np. G5900) lub Ryzen 3 (np. 4300G) i Ryzen 5 (np. 3600, 4500, 4600G, 5600G). Generalnie jednostki dwurdzeniowe i dwu- lub czterowątkowe z iGPU spełnią swoje zadanie. Jednak wiele z tych procesorów oferuje choćby moc większą od potrzebnej do podstawowych zastosowań, więc spokojnie w ich przypadku możesz pozwolić sobie choćby na użytkowanie bardziej wymagających aplikacji lub granie w gry.

W profesjonalnych pracy (np. renderingu, obróbki grafiki i wideo) przydaje się tak, jak w grach, nie tylko wysokie taktowanie i duża ilość pamięci podręcznej, ale przede wszystkim porządna dawka rdzeni i wątków. jeżeli zajmujesz się tym amatorsko lub dopiero zaczynasz karierę zawodową, to w tych zadaniach mogą sprawdzić się choćby jednostki typu Intel Core i5. Ale optymalnym wyborem do (naj)bardziej wymagających zadań są CPU z serii Ryzen 7 i Ryzen 9 oraz Intel Core i7 oraz i9 (im nowsza generacja, tym lepiej).

Na rynku są jeszcze dostępne procesory z segmentu HEDT (AMD Ryzen Threadripper i porzucona już seria Intel Core X) i do stacji roboczych (Intel Xeon, AMD Epyc), ale one przeznaczone są tylko do określonych zadań profesjonalnych i rozwiązań serwerowych. jeżeli chcesz jednak bardziej uniwersalną jednostkę, lepiej postawić na konsumenckie CPU.

Procesory: najczęściej zadawane pytania

Ranking procesorów 2022. Najlepsze CPU od Intela i AMD

Obecnie procesory AMD i Intela godnie ze sobą rywalizują, więc przy ich wyborze nie kieruj się producentem, ale możliwościami danej jednostki. To, które CPU wybrać, zależy od budżetu, jakim dysponujesz, i od tego, czy zamierzasz zmieniać całą platformę. Sprawdź polecane procesory „niebieskich” i „czerwonych” z różnych półek. W rankingu znajdziesz głównie modele, które cechują się najlepszym stosunkiem wydajności do ceny.

Odkryj wszystkie procesory Intela w x-komie

Odkryj wszystkie procesory AMD w x-komie

Zobacz pozostałe rankingi podzespołów komputerowych:

• Ranking TOP 10 procesorów do gier
• Jakie chłodzenie procesora wybrać w 2022 roku? Ranking chłodzeń powietrznych i wodnych do CPU
• Ranking kart graficznych. Najlepsze GPU w 2022 roku
• Ranking płyt głównych 2022. Jaka płyta główna pod procesor Intela, a jaka pod AMD?
• Ranking pamięci RAM. Polecane DDR4 i DDR5
• Ranking zasilaczy komputerowych. Jaki zasilacz do komputera wybrać w 2022 roku?
• Najbardziej opłacalne używane karty graficzne
• Najlepsze dyski SSD. Ranking topowych modeli
• Najlepsze obudowy do komputera. Ranking polecanych modeli na rok 2022
• TOP zestawów komputerowych

Zdobądź więcej informacji o procesorach, by wiedzieć lepiej, jak je wybrać:

• Jak wybrać procesor? Co trzeba wiedzieć o CPU?
• Jak dopasować procesor do karty graficznej?

Sprawdź pełną ofertę procesorów w x-komie