5 godzin temu
Witam tu wszystkich miłośników fotografii, a szczególnie tej mobilnej. Interesuję się tym tematem od lat (praktycznie od początków rozwoju aparatów w telefonach). Od kilku lat prowadzę autorski cykl agregujący rynkowe nowości dot. mobilnej fotografii. Nie tylko te telefonowe, ale też instaxowe, dronowe, sferyczne, czy obrębie kamerek akcji.
W moich cotygodniowych podsumowaniach znajdziecie skondensowane treści na temat najnowszych telefonów, użytych w nich sensorów, nowych technologii fotograficznych oraz rozwiązań związanych z mobilnym obrazowaniem. Trafią się tu też różne ciekawostki, zapowiedzi czy info z przecieków na temat nadchodzących projektów. Nie zabraknie zdjęć (szczególnie prac z mediów społecznościowych).
To już ponad 160. przegląd mobilnej fotografii. Zapraszam też do wcześniejszych zestawień. Nie tracą na czasie.
- Honor Magic V3 – sesja indoorowa
- Galaxy S25 Ultra – podsumowanie zmian aparatu
- nowa opcja w apce Google Zdjęcia
- GoPro Hero z 4:3 i SuperView Digital Lens
- Nothing Phone (3a) z tele i przyciskiem?
- vivo V50 – jak zwykle z selfie 50 mega
- jak zwykle przykłady najciekawszych zdjęć z kanałów społecznościowych popularnych marek
1. Honor Magic V3 – sesja indoorowa
To już ostatnia sesja zdjęciowa, na którą wybrałem się ze składanym Honorem Magic V3. Dwa tygodnie temu wrzuciłem materiał z wyjścia wieczornego, tydzień temu z dziennego, a teraz prezentuje możliwości modułu fotograficznego w ujęciach indoorowych (w pomieszczeniach). Jak zwykle wybrałem sobie do tego konkretny cel. Ze telefonem zajrzałem na styczniowe Ikony motoryzacji (to chyba druga edycja, a przynajmniej druga na której się pojawiłem). Staram się zwykle łączyć przyjemne z pożytecznym, a iż lubię też pstrykać foty „egzotykom”, to galeria obejmuje głównie sportowe auta. Pomieszczenie duże i dobrze oświetlone, więc światła nie zabrakło. Generalnie chodziło mi o jakąś lokalizację ze sztucznym światłem. BTW: jeżeli lubicie oglądać rzadkie pojazdy to zapraszam też do fotograficznej mini relacji z Warsaw Motor Show 2024.
2. Galaxy S25 Ultra – podsumowanie zmian aparatu
W poprzednim przeglądzie zrobiłem ogólną ocenę nowości fotograficznych w nowej serii Galaxy S25. Mam teraz więcej czasu w lepsze podsumowanie wszystkich usprawnień, które Samsung zaproponował w topowym Galaxy S25 Ultra. Jak pewnie zauważyliście w pierwszych ocenach telefonu, nie ma tego specjalnie wiele. Koreański gigant podrasował jednak część funkcji dla modułu fotograficznego. Najwięcej jest ich po stronie software’u, bo w obrębie hardware’u poprawkami objęto głównie sensor z ultra szerokim kątem. Postaram się tu wylistować najważniejsze elementy fotograficznego upgrade’u.
Podsumowanie najważniejszy fotograficznych poprawek w Galaxy S25 Ultra:
- z pięciu aparatów dostępnych w Galaxy S25 Ultra poprawie uległ tylko sensor ultra wide (podniesiono rozdzielczość matrycy z 12 do 50 megapikseli) – poprawi się poziom detali, a nowe f/1.9 zaoferuje więcej światła
- ulepszono rozwiązania w silniku ISP (image signal processor) – ProVisual Engine zyska na obrazowaniu dzięki wydajniejszemu Snapdragonowi 8 Elite. Spodziewajcie się lepszej dynamiki, odszumiania (Double Analysis Noise Removal), wyraźniejszych szczegółów, a także wydajniejszych algorytmów AI dla analizy klatek. Spatio Temporal Filter ma inaczej przetwarzać obraz zależnie od wykrytego obiektu (czy jest w ruchu, czy statyczny)
- nagrywanie w 8K/30fps zaoferowano dla trzech aparatów: głównego, tele i ultra wide (szkoda tylko, iż nie można między nimi przeskakiwać w trakcie rejestrowania obrazu). Opcja w tej rozdzielczości jest już dostępna domyślnie (w poprzedniku była do aktywowania w ustawieniach)
- poprawiono tryb Portrait Studio (dysponuje personalizowaniem avatarów przy użyciu AI w ramach kilku stylów)
- w aparacie dodano funkcję Filtry (wbudowane narzędzie do tworzenia własnych filtrów w analogowych stylach – wszystkie opcje można wykorzystać zarówno w obrębie zdjęć, jak i nagrań video)
- do Expert RAW dodano Virtual Aperture (wirtualną opcję zmiany przesłony między f/1.4 i F16, aby mocniej wpływać na odseparowanie tła od pierwszego planu, co ma największy wpływ na portrety). Oprócz tego w RAW skorzystamy też z sensora o najwyższej rozdzielczości, czyli 200 megapikseli.
- tryb portretowy skorzysta z nowych opcji silnika dobierającego ustawienia do rozpoznanych warunków oświetleniowych, co wpłynie też na lepsze odwzorowanie odcieni skóry
- domyślnym ustawieniem w Galaxy S25 Ultra jest tryb 10-bit HDR (ma to dać choćby 4x większą głębię kolorystyczną przy nagrywaniu filmów). Widzę tu spore możliwości współpracy z Super HDR, które debiutowało w zeszłym roku.
- pojawiła się opcja Galaxy Log, dzięki której postprodukcja może zyskać wiele możliwości. Ten tryb działa w trybach Video i Pro Video. W aplikacji Gallery do dyspozycji będzie Correct Color, które podkoloruje materiał i pozwoli zapisać go z zastosowaną korekcją.
- nowa funkcja Best Face (Najlepsza twarz) ma rejestrować krótkie video Motion Photo przez i po naciśnięciu migawki, by umożliwić potem wybór najlepszego ujęcia buzi. Te opcje sprawdzą się szczególnie przy zdjęciach grupowych. Zdaje się, iż w Gallery znajdziemy tu wsparcie AI, które zaproponuje najlepszą z klatek.
- Single Take zyska ulepszenia w pracy algorytmu (wciąż bazując na zapisywaniu obrazu przez kilka obiektywów z różnymi ustawieniami). Wraz z nowym Pre Record telefon zapisze materiał jeszcze zanim naciśniemy przycisk wyzwalający migawkę, co ułatwi potem wybór najlepszego obrazu.
Czytaj więcej o: Galaxy S25
3. Google Zdjęcia z nową opcją dla Androidów
Na blogu Google znalazłem krótkie info na temat nowej funkcji w ramach aplikacji Zdjęcia. Serwis oferuje już sporo opcji, ale wciąż znajduje elementy, które poszerzą zakres jego użytkowania. W ubiegłym tygodniu amerykański gigant dodał drobną, ale przydatną funkcję – odbicie lustrzane. Materiały dostępne w Google Zdjęcia będzie można w szybki sposób „odbić”. Rozwiązanie to sprawdzi się przeważnie przy portretach selfie.
Większość z nas zapomina o ustawieniu odbicia lustrzanego (co zwykle jest dostępne w aplikacji aparatu już praktycznie każdego telefona), więc Google chce to zaoferować już w trakcie edycji. Wystarczy otworzyć zdjęcie, wejść w jego edycję i w polu Przytnij odnaleźć odpowiednią ikonkę. Tryb zadebiutował na razie wyłącznie w aplikacji na Androida.
4. GoPro Hero z 4:3 i SuperView Digital Lens
GoPro przyszykował mały update dla swoich tańszych kamerek akcji. Modele GoPro Hero zyskają dwie nowe opcje. Pierwsza z aktualizacji dotyczy możliwości nagrywania w formacie 4:3 dla 4K, co sprawdzi się szczególnie dobrze w ramach publikacji nagrań w social media. Myślę, iż te proporcje docenią też fani nagrywania sytuacji z perspektywy pierwszej osoby. W razie czego wszystko można „przyciąć” do bardziej panoramicznego 16:9. Tu przyda się opcja SuperView Digital Lens, dzięki której cały proces będzie szybszy i łatwiejszy. Funkcję tę mogą znać posiadacze droższych kamerek GoPro. Teraz trafi do Hero wraz z aktualizacją aplikacji GoPro Quik dla iOS oraz Androida.
4K 4:3 video is now available in a free firmware update for #GoProHERO This new, taller aspect ratio unlocks immersive POV’s on our most affordable camera—just $179 on for a limited time.
Also new to HERO is the SuperView Digital Lens. This setting… pic.twitter.com/qdpZcIJn9B
— GoPro (@GoPro) January 29, 2025
5. Nothing Phone (3a) – pierwsze wieści
Nothing już od ponad tygodnia zwiastuje nową generację swoich Androidów. Modele z linii Phone (3a) mają zostać przedstawione światu w trakcie targów Mobile World Congress w Barcelonie. Producent chce w tym roku podrasować konstrukcję swoich telefonów o kilka nowych elementów. Wydaje się, iż wciąż nie będą to typowe flagowce, ale strategia marki od samego początku kręciła się wokół optymalnie przygotowanych modeli ze średniej półki. Pierwsze teasery i kilka przecieków wskazuje na przejście z układów MediaTek na Qualcomm oraz dodanie teleobiektywu oraz przycisku dedykowanego aspektom fotograficznym. Obecność tych rozwiązań można wywnioskować po postach Nothing z mediów społecznościowych. Nothing Phone (3a) otrzyma pewnie trzy aparaty. Spodziewam się dwóch 50 mpx (dla kamerki głównej i tele) oraz sensora z ultra wide. Do MWC w Barcelonie jeszcze kilka tygodni, więc w dalszej części lutego spodziewam się konkretniejszych zajawek od tej firmy.
Power in Perspective. 4 March 10:00 GMT. pic.twitter.com/D10WiYwov0
— Nothing (@nothing) January 27, 2025
6. Seria vivo V50 z selfie 50 mega i Aura Light
Za każdym razem, gdy widzę nowe telefony vivo, nie mogę przeboleć, dlaczego marka uciekła z polskiego rynku. Chińskie Androidy są oferowane w wielu europejskich krajów, ale nasz kraj uznano za nie warty uwagi. W listopadzie firma przedstawiła w Chinach kolejną generację średniopółkowego modelu z dużym naciskiem na aspekty fotograficzne. Model S20 będzie globalnie znany jako V50 (czyli kontynuując strategię wydawniczą z poprzednich generacji tych urządzeń). Nowe jednostki zadebiutują 18 lutego w Indiach. vivo V50 ma oferować praktycznie te same specyfikacje, co vivo S20. Świetny panel, pojemną baterię, efektowną szczelność (IP68/IP69), no i oczywiście opcji fotograficznych z doświetleniem Aura Light. Spodziewam się tu Androida doposażonego w rozwiązania AI w służbie aparatu, a także opcje Zeiss Portrait z efektami Bokeh przy użyciu obu stron telefonu. W poprzedniku oferowany był też grupowy tryb selfie. Na stronie indyjskiego oddziału podkreślono algorytmy AI Studio Light Portrait 2.0.
vivo V50 powinien zaoferować mieszankę aparatów z S20/S20 Pro:
- 50 mpx z f/1.9 (sensor główny 1/1.56″) z PDAF i OIS
- 50 mpx z f/2.1 (sensor ultrawide) z AF
- selfie: 50 mpx z f/2.0 (sensor wide) z AF
Kącik zdjęć (prace z kanałów społecznościowych)
Lekka modyfikacja mojego przeglądu, ale tylko czysto estetyczna. We wcześniejszych przeglądach dodawałem już zdjęcia publikowane na kanałach społecznościowych producentów telefonów, ale teraz je uporządkowałem w oddzielną sekcję. Wpis będzie dzięki temu bardziej czytelny, a miałem też na celu zachęcenie czytelników do inspirowania się pracami innych. Galeria obejmie zdjęcia z serwisów znanych marek, ale też fotki użytkowników udostępniane przez producentów telefonów. Większość z X (dawniej Twitter) oraz IG. Okazjonalnie na końcu również i moje zdjęcia.
10. #ShotOnXiaomi
Xiaomi zbliża się do prezentacji najmocniejszej wariacji swojego flagowego Androida, który ma wzmocnić możliwości fotograficzne o kolejne rozwiązania przy współpracy z Leica. Nic zatem dziwnego, iż w ostatnim czasie kanały społecznościowe kładą mocniejszy nacisk na zdjęcia wykonywane telefonami chińskiej marki. Producent przypomina najlepsze obrazki z niedawnego #XiaomiImageryAwards2024. Przy okazji debiutu każdego nowego wariantu Ultra, zastanawiam się, czy tym razem telefon nawiąże w walce do najlepszych rywali z własnego podwórka (Chin). Plotki głoszą, iż moduł zaoferuje trzy sensory 50 mpx i jeden 200 mpx.
These photos can make you feel so alive!
There’s nothing more captivating than the human spirit in motion. It celebrates the strength of the soul. #XiaomiImageryAwards2024 pic.twitter.com/5YFVUeZEHr
— Xiaomi (@Xiaomi) January 31, 2025
11. #ShotOnHonor
Honor z kolei chwali się bajecznymi ujęciami zapisanymi przy użyciu najnowszego flagowca – modelu Magic7 Pro. W tym wypadku podkreślono wsparcie narzędzi AI. To kilka zdjęć, które na X już widziałem. Zakładam, iż Sztuczna Inteligencja pomogła dobrać ustawienia i nie ma tu generatywnych wpływów. Materiał idealne prosto na tapetę.
Would you beleive these are captured on a phone?
The AI-Enhanced camera system on the HONOR Magic7 Pro uses AI to help you capture images that will make you do a double-take.#HONORAI
#HONORMagic7
pic.twitter.com/P73o84Dz5U
— HONOR (@Honorglobal) February 3, 2025
12. #ShotOnOPPO i #OPPOPattern
Oppo ogłosiło zwycięskie zdjęcia ze styczniowego mini konkursu, w którym motywem przewodnim były wzory. W ramach hashtagu #OPPOPattern w obrębie prac społeczności zawężono kilka najlepszych, wyróżniających się prac. Chińska marka zapowiedziała, iż już niedługo kolejne wyzwanie. Jeszcze nie zdradzono tematyki.
Perfect patterns!
We’re delighted to announce the winner of #OPPOPattern: (IG) shubhgraphy_
Special shoutout to the finalists, who will receive Community merchandise: (IG) yean_to_travel, kkarl_divergent, jojo_snapshots
Thank you to everyone who shared their… pic.twitter.com/orriYfUJwQ
— OPPO (@oppo) January 30, 2025
13. #ShotOnNubia
ZTE promuje teraz nubię Z70 Ultra. Bardzo świeży model Androida w high-endowym wydaniu. Foty w turystycznym klimacie. Wykonane na dworcu kolejowym w trudniejszych warunkach świetlnych. Kilka klimatycznych kadrów.
Last waves of holiday travel #shotonnubia Z70 Ultra pic.twitter.com/dIqQPWDyA7
— nubia Smartphone (@nubiasmartphone) February 1, 2025
14. #ShotOnOnePlus
OnePlus 13 jest dostępny na globalnym rynku od niedawna, natomiast w Chinach już od kilku miesięcy. Chińska marka też lubi pokazać w swoich social media efektowne zdjęcia. Jak zwykle wyróżniając prace swoich klientów. Niby tylko kot, ale jak majestatycznie.
When you are ready to rule the jungle…#ShotonOnePlus13 by @ramdasspai pic.twitter.com/h8Gz2uYJxY
— OnePlus (@oneplus) January 29, 2025
15. #TakenWithXperia
Do przeglądu wracają Xperie. Dawno nie wrzucałem tu nic od Sony. Japoński producent opublikował kolejne prace podkreślające zdolności flagowego modelu Androida szóstej generacji. Oto, co potrafi Xperia 1 VI z optyką ZEISS w ramach gry świateł i cieni. Jest sporo kontrastu mającego artystycznie ukryć część planu.
Urban geometry, defined by light and shadow. With the #Xperia1VI and its @ZEISSLenses T* Coating, @Daniel_ilabaca creates striking contrasts, revealing texture and detail in even the darkest corners.#Xperia1VI #Zeiss #SonyZeiss #ZeissCameraLenses #TakenWithXperia #Parcour
— Sony | Xperia (@sonyxperia) January 31, 2025
16. #ShotOniPhone
Apple z kolei wyróżniło na Instagramie zdjęcia wykorzystuję kreatywne poszukiwania obiektów w lusterkach i kałużach. Ten bardzo popularny motyw ma swój urok. Żeby foto było atrakcyjne, trzeba się trochę pokręcić po okolicy. Sądząc po architekturze, to chyba lokalizacji Wielkiej Brytanii, gdzie o specyficzne warunki nieco łatwiej. Mam na myśli deszczową aurę.
17. #PstryknieteFonem (mój Instagram)
Od kilku miesięcy do TechMixa dołączam okazjonalnie wrzucane na
zdjęcia w ramach fotograficznego cyklu #PstryknieteFonem. Ujęcia wykonywane przeróżnymi telefonami (mobilna fotografia). Okazjonalnie z wykorzystaniem dodatkowej optyki lub filtrów na obiektyw. Nie w każdym tygodniu uda się ustrzelić coś efektownego, wiec w zamian będę linkował do ogólnej galerii na IG:
Kącik ostatnich testów i ciekawszych artykułów sekcji fotograficznej
Ostatnia sekcja przeglądu to przypomnienie moich ostatnich artykułów związanych z działem mobilnej fotografii. Będą tu dostępne treści związane z przenośnymi aparatami, które przygotowałem na blogu w ostatnich miesiącu. Od testów, przez smarthacki, aż po zestawienia.
18. Najlepsze foto-smartfony na rynku (2024/2025)
Mamy ostatni kwartał roku i początek premier flagowych telefonów na przyszły sezon. Zwykle pod sam koniec roku przygotowuję zestawienie najciekawszych telefonów ze lepszymi zdolnościami w zakresie mobilnej fotografii. W 2024 roku topowe jednostki wielu producentów debiutują wcześniej niż zwykle, więc i lista nowości możliwa do zbudowania wcześniej. Tegoroczny przegląd najlepszych foto-smartfonów przygotowałem już w październiku. Już w tym miesiącu propozycji jest sporo, a w kolejnych będzie docierać (w związku z czym publikacja będzie przeze mnie aktualizowana. Jak zwykle zestawiłem ze sobą większość high-endowych modeli premium. Podkreśliłem najlepsze cechy i funkcje, podałem ceny, ale też oceny serwisu DxOMark, który rankinguje telefony. Lista modeli jest całkiem spora, bo praktycznie wszystkie liczące się marki chcą rywalizować jakościowym modułem fotograficznym swojego telefona. Zapraszam do materiału.
Sprawdź: najlepsze foto-smartfony na rynku (2024/2025)
19. Przycisk Apple Camera Control i nowość dla Zdjęć w iOS 18
Aktualizacja iOS 18 to kilka kolejnych usprawnień systemu operacyjnego dla iPhone’ów. Kolejny większy update softu dotarł na telefony Apple przy okazji premiery nowych iPhone’ów 16. W iOS 18 transformacji, a adekwatnie metamorfozie poddano aplikację Zdjęcia, w której przeglądamy nasze zbiory obrazów i filmów. Amerykańska marka wykorzysta do zarządzania kolekcjami algorytmy Sztucznej Inteligencji, a w ich ramach rozszerzy też opcje edycji zdjęć. O zmianach tych napisałem więcej w oddzielnym artykule (link niżej).
Wszystkie cztery nowe iPhone’y 16 otrzymały praktyczne usprawnienie obsługi aparatu poprzez dedykowany przycisk. Ma on system gestów oraz rozpoznawanie siły nacisku, więc można go wykorzystać do kontroli wielu ustawień aparatu. Jest tu wygodniejsze zoomowanie, poruszanie się po ustawieniach, no i przede wszystkim bardziej fizyczne sterowanie zakresem kamerki. O tym elemencie poczytacie nieco więcej w osobnym wpisie (link poniżej).
- nowości iOS 18 dla aparatu iPhone’a
- przycisk Camera Control w iPhone’ach 16
20. Testy: 200 mega w Honor 90 i flagowy Magic 5 Pro
Wśród ostatnio przeprowadzanych foto-testów miałem okazję ocenić aparaty dwóch telefonów marki Honor. W średniopółkowym Honor 90 sprawdziłem sensor 200 megapikseli oraz funkcje przygotowane w obrębie tej kamerki. Zestaw fotograficzny oceniałem w niezbyt przyjaznej zdjęciom porze roku (zima), ale była to okazja do sprawdzenia urządzenia w trudniejszych warunkach. W zasadzie, udało mi się trafić ledwie na jeden słoneczny dzień w trakcie moich testów, ale z efektów prac i tak byłem zadowolony.
Honor Magic 5 Pro to z kolei topowy flagowiec w segmencie telefonów. Android o potrójnym zestawie 50-megapikselowych sensorów, który uzyskał w rankingu DxOMark bardzo dobre wyniki i wysokie miejsce wśród najlepszych fotosmartfonów na rynku. Model ten ma już swojego jeszcze lepszego następcę, ale i ten wcześniejszy jest warty uwagi. Pstryknąłem nim kilka tysięcy zdjęć. Do galerii wybrałem oczywiście wyłącznie te najlepsze. Ten telefon z racji mnogości funkcji przeanalizowałem znacznie dokładniej od Honora 90.
- mój test Honora 90
- test Honor Magic 5 Pro
21. Instax Square SQ40 (ostatnio testowany)
W lipcu miałem okazję „pobawić się” aparatem natychmiastowym. Jak wiecie z moich relacji oraz kilku ostatnich przeglądów tygodnia, zapoznawałem się z tym rodzajem kamerki. Najnowszy Instax Square SQ40 to model analogowy, do którego ograniczeń trzeba się przyzwyczaić. Podjąłem wyzwanie i spróbowałem popstrykać urządzeniem Fujifilm oraz zrozumieć ideę istnienia takiego rejestratora. Początkowo mi nie szło, ale na szczęście miałem aż pięć pakietów filmu, co pozwoliło mi zmienić podejście do wykonywania tego typu ujęć. To sprzęt o innych adekwatnościach i innej koncepcji. Doświadczenie ciekawe, inne.
Ciekawi efektów? Poniżej przekierowanie do testu. Jestem pewien, iż to nie jest ostatnia styczność z fotografią natychmiastową. Teraz kieruję wzrok na modele hybrydowe. Instax ma kilka takich.
Czytaj więcej o: test Instaxa Square SQ40
22. Ostatnie foto smarthacki:
Od kilkunastu tygodni prowadzę na blogu nową serię wpisów. Smarthacki obejmują różne kategorie urządzeń, ale skupiają się gównie na mobajlu. Kilka takich lifehackowych podpowiedzi objęło fotografię (i prawdopodobnie wiele podobnych jeszcze w tej sekcji przybędzie). Nie wszystkie uznacie za warte uwagi, ale to mini poradniczki kieruję również do startujących w temacie mobilnego focenia. Drobne sugestie, ale mogące podnieść gotowość do ujęcia lub wygodę przy wykonywaniu zdjęcia. Poniżej przekierowania do ostatnich foto smarthacków (jedne techniczne, inne software’owe). w tej chwili w mojej kieszeni dostępny jest iPhone, więc większość wpisów dot. iOS.
- wycinanie obiektów ze zdjęć w iOS 16
- maksymalny zoom w aparacie iPhone’a
- blokada AE/AF w aparacie telefona
- blokada galerii zdjęć (ograniczony dostęp)
- tryb seryjny w mobilnej fotografii
- jak zmienić format zdjęć z HEIC do JPEG?
23. Czym „strzelam”?
No w końcu… Mam nowy telefon o naprawdę dobrych adekwatnościach fotograficznych. Zakup zajął mi sporo czasu, ale głównie z powodu strasznie szerokiego wyboru. High-endowe Androidy tak „utrudniały” mi decyzję, iż trochę dla przekory nabyłem iPhone’a. Nieco wbrew swoim zasadom, bo nie jestem jakimś wielkim fanem rozwiązań Apple, ale postanowiłem dać szasnę iOS i sensorom proponowanym przez lidera branży.
Androidy trafiają w moje ręce dość regularnie, więc będę dysponował konkurentem, do którego postaram się odnosić – w końcu jest bardzo wysoko (w top 3) rankingu DxOMark. iPhone 14 Pro będzie zatem niejako benchmarkiem. Przy okazji będę już regularniej publikował zdjęcia wykonane odpowiednim aparatem. Obiektywy iPhone’a nie są może topowe, ale oferują wysoką jakość. Wolałbym zbliżenie 10x, jak w Samsungach, ale iPhone’a pod ręką też warto mieć.
