Kometa 3I/ATLAS – czy uda się zobaczyć? Przewodnik dla początkujących obserwatorów

Nie zobaczymy jej gołym okiem, ale przy odrobinie planowania i odpowiednim sprzęcie można stać się świadkiem jednego z najbardziej niezwykłych zjawisk kosmicznych ostatnich lat.

W tym przewodniku znajdziesz wszystko, co potrzebne, aby przygotować się do obserwacji: od podstawowych informacji o samej komecie, przez najlepsze terminy i lokalizacje, aż po praktyczne wskazówki dotyczące sprzętu i fotografii.

Czym jest 3I/ATLAS i dlaczego budzi takie emocje?

Kometa 3I/ATLAS została odkryta 1 lipca przez teleskop ATLAS w Chile. To dopiero trzeci obiekt międzygwiezdny, jaki udało się zaobserwować w historii astronomii. Oznacza to, iż nie powstała w naszym Układzie Słonecznym, ale przybyła z odległych rejonów galaktyki, niosąc ze sobą materię uformowaną w zupełnie innych warunkach niż te, które znamy.

Naukowcy szacują, iż istnieje aż 66 proc. prawdopodobieństwa, iż kometa jest starsza niż sam Układ Słoneczny. Według badań zespołu z Johns Hopkins University mogła dryfować przez przestrzeń kosmiczną choćby przez 7 miliardów lat. Obserwując ją, patrzymy więc na relikt sprzed narodzin Ziemi i planet krążących wokół Słońca.

Trajektoria 3I/ATLAS

To, co czyni 3I/ATLAS tak wyjątkową, to jej skład chemiczny. Dane z Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba ujawniły niezwykle wysoką zawartość dwutlenku węgla w otoczce komety – stosunek CO₂ do wody wynosi aż 8:1. To jeden z najwyższych wyników w historii badań komet.

Co więcej, w jej gazowej otoczce wykryto nikiel w ilościach niespotykanych w kometach Układu Słonecznego. Najprawdopodobniej pochodzi on z cząsteczek niklu tetrakarbonylu, które łatwo rozpadają się pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. To tłumaczy, dlaczego kometa wykazuje tak dużą aktywność choćby w znacznej odległości od Słońca.

Kiedy i gdzie szukać komety?

Kluczowe daty obserwacji komety 3I/ATLAS

Dla obserwatorów z północnej półkuli najdogodniejszy czas na obserwacje przypada w listopadzie i grudniu. Kometa osiągnęła peryhelium – czyli punkt największego zbliżenia do Słońca – 29 października, w odległości 203 mln km. To właśnie wtedy jej aktywność i jasność znacząco wzrosły.

Po krótkiej przerwie, gdy znajdowała się po drugiej stronie Słońca i była niewidoczna z Ziemi, od początku listopada znów pojawiła się na porannym niebie. W połowie miesiąca można ją dostrzec około godziny przed wschodem Słońca, nisko nad horyzontem wschodnim i południowo-wschodnim.

W listopadzie kometa przemierza konstelację Panny, w pobliżu jasnej gwiazdy Porrima. Pod koniec miesiąca przesuwa się w stronę Lwa. W grudniu jej jasność zacznie spadać poniżej magnitudo 12, ale 19 grudnia osiągnie minimalną odległość od Ziemi – 269 mln km To będzie ostatnia szansa na szczegółowe obserwacje.

Odkrycie 3I/ATLAS

Aktualne dane wskazują, iż kometa osiąga jasność około magnitudo 10. Dla porównania gołym okiem pod ciemnym niebem dostrzegamy obiekty do magnitudo 6, więc 3I/ATLAS jest około 100 razy słabsza. Oznacza to, iż bez lornetki lub teleskopu nie mamy szans jej zobaczyć.

Jaki sprzęt wybrać?

Jeśli dopiero zaczynasz przygodę z obserwacją komet to lornetki są idealnym wyborem. Oferują szerokie pole widzenia, prostą obsługę i nie wymagają skomplikowanego montażu.

Najlepiej sprawdzą się modele:

• 7×50 – klasyka wśród obserwatorów nieba. Szerokie pole widzenia pozwala uchwycić kometę wraz z otaczającymi gwiazdami.
• 10×50 – większe powiększenie daje szansę dostrzec więcej szczegółów w otoczce komety, choć kosztem nieco węższego pola widzenia.

Przy jasności rzędu magnitudo 10 kometa będzie widoczna jako rozmyta plamka otoczona delikatnym blaskiem gazowo-pyłowej otoczki. Aby uniknąć bólu ramion i nieostrego obrazu warto zamontować lornetkę na statywie – to nieduży koszt, który znacząco poprawia komfort obserwacji.

Porównanie sprzętu do obserwacji komety 3I/ATLAS

Dysponując teleskopem, można zobaczyć znacznie więcej.

• Refraktor 80 mm – niedrogi i popularny wybór, pozwalający dostrzec kometę przez większość okresu obserwacyjnego.
• Newton 130 mm lub większy – prawdziwa maszyna do obserwacji komet. Większe lustro zbiera więcej światła, dzięki czemu można dostrzec subtelne szczegóły w strukturze otoczki i ogona.

Warto pamiętać, by zaczynać obserwacje od okularu o niskim powiększeniu (25-30 mm). Szerokie pole widzenia ułatwia odnalezienie komety, a dopiero później można przejść na większe powiększenie, aby dostrzec detale.

Jak przygotować się do obserwacji komety 3I/ATLAS? Praktyczny przewodnik

Obserwacja komety to nie tylko kwestia sprzętu, ale także odpowiedniego przygotowania i znajomości kilku prostych technik. jeżeli chcesz zobaczyć międzygwiezdnego gościa 3I/ATLAS to warto poświęcić chwilę na planowanie. Poniżej znajdziesz zestaw wskazówek, które pozwolą ci maksymalnie wykorzystać czas pod nocnym niebem.

Najważniejsza zasada: daj oczom czas. Pełna adaptacja do ciemności trwa około 20-30 min. W tym czasie unikaj patrzenia na jasne źródła światła – choćby krótkie spojrzenie na ekran telefonu może zrujnować efekt. Dlatego doświadczeni obserwatorzy korzystają z czerwonych latarek, które minimalnie wpływają na czułość oczu.

Światła miasta to największy wróg obserwatora. Im dalej od cywilizacji, tym lepiej. W Polsce mamy wyjątkowe miejsca stworzone z myślą o miłośnikach nocnego nieba:

• Izerski Park Gwiezdnego Nieba na granicy Dolnego Śląska – pierwszy taki park w kraju, gdzie ogranicza się zanieczyszczenie światłem.
• Bieszczadzki Park Gwiezdnego Nieba – idealna lokalizacja w południowo-wschodniej Polsce, gdzie niebo jest naprawdę ciemne.

Jeśli nie możesz wybrać się do jednego z parków to choćby obrzeża miasta czy wiejskie pola dadzą znacznie lepsze warunki niż centrum metropolii.

Księżyc w pełni potrafi skutecznie zniweczyć plany obserwacyjne. Najlepsze warunki panują podczas nowiu, gdy niebo jest najciemniejsze. Dobra wiadomość: 20 grudnia przypada nów, co zapewni idealne warunki do obserwacji komety.

Obserwacja i fotografia. Oczywiście iż jest do tego aplikacja na telefon. Niejedna

Telefon może być twoim najlepszym pomocnikiem.

• Stellarium Mobile – mobilne planetarium, które pokaże dokładną pozycję komety, wysokość nad horyzontem i pobliskie gwiazdy. Ma tryb nocny, który nie oślepia oczu.
• Sky Safari i Star Walk – alternatywy z podobnymi funkcjami.
• COBS (Comet Observation Database) – internetowa baza danych, w której można śledzić aktualne raporty o jasności komet z całego świata.

A co z samym fotografowaniem?

• Telefon – wystarczy statyw, tryb nocny i ekspozycja 2-3 sek.
• Aparat DSLR lub bezlusterkowy – tryb manualny, szeroko otwarta przysłona, ISO 1600-3200 i ekspozycja 15-30 s.
• Teleskop z aparatem – dla zaawansowanych, wymagający montażu ze śledzeniem gwiazd i dedykowanej kamery astro.

Czy kometa będzie widoczna z Polski?

Tak. Orbita 3I/ATLAS jest nachylona tylko o 5° względem ekliptyki, dzięki czemu kometa będzie dostępna zarówno z półkuli północnej, jak i południowej. W Polsce zobaczymy ją nad wschodnim i południowo-wschodnim horyzontem przed wschodem Słońca. Acha, i jeszcze jedno:

• Nigdy nie kieruj teleskopu na Słońce bez filtra – to grozi trwałym uszkodzeniem wzroku.
• Ubierz się ciepło, zabierz latarkę (najlepiej czerwoną) i termos z gorącym napojem.
• Zaplanuj bezpieczny dojazd i powrót – obserwacje realizowane są w nocy lub nad ranem.

Kometa 3I/ATLAS to wyjątkowa okazja, by spojrzeć na międzygwiezdnego przybysza, który niesie ze sobą historię sprzed narodzin naszego Układu Słonecznego. Choć nie zobaczymy jej gołym okiem to lornetka lub teleskop wystarczą, by stać się świadkiem tego kosmicznego spektaklu.